Anafilaksja to bardzo niebezpieczna dla zdrowia i życia reakcja nadwrażliwości. Najpoważniejszą jej postacią jest wstrząs anafilaktyczny, który stanowi zagrożenie dla życia. Jakie są przyczyny reakcji anafilaktycznej i jak się przed nią uchronić? Lekiem ratującym od śmierci w czasie wstrząsu anafilaktycznego jest adrenalina. Na szczęście bardzo ciężkie przypadki anafilaksji zdarzają się rzadko – mimo wszystko trzeba wiedzieć, jak się wtedy zachować.
Anafilaksja – czym jest?
Anafilaksja to natychmiastowa reakcja nadwrażliwości organizmu na jakiś czynnik – zwykle użądlenie osy lub pszczoły albo reakcja na spożyty pokarm.
W czasie wstrząsu anafilaktycznego dochodzi do dużego obniżenia ciśnienia tętniczego krwi. Najczęściej czynnikiem wywołującym wstrząs anafilaktyczny jest np. alergen wziewny (sierść kota), lek (choćby antybiotyki czy niesteroidowe leki przeciwzapalne jak aspiryna), pokarm (orzeszki ziemne czy laskowe) oraz jad owadów (pszczół, os, mrówek, szerszeni). Trzeba jednak pamiętać, że wstrząs anafilaktyczny mogą wywołać także inne, rzadkie czynniki – nawet stres i wysiłek fizyczny.
Wstrząs anafilaktyczny może mieć charakter alergiczny (uczulenie na alergen, z którym organizm się zetknął) lub niealergiczny (reakcja na zimno lub stres). Czasem nie udaje się znaleźć właściwej przyczyny wstrząsu anafilaktycznego – wtedy wstrząs określa się mianem idiopatycznego.
Wstrząs anafilaktyczny – objawy
Po kontakcie organizmu z czynnikiem powodującym wstrząs, może ujawnić się wiele objawów. Najczęściej występują one w czasie kilku minut (lub nawet kilku sekund) po kontakcie z czynnikiem i zazwyczaj same ustępują. Czasem do 72 godzin od pierwszej reakcji mogą się pojawić nawroty, czyli tzw. późne reakcje.
U większości osób pojawienie się objawów związanych ze wstrząsem anafilaktycznym poprzedza wystąpienie zmian skórnych, np. w postaci wysypki.
Objawy wstrząsu, które są groźne i nie należy ich lekceważyć to:
- kołatanie serca;
- uczucie dużego osłabienia;
- zawroty głowy;
- duszności;
- nudności i wymioty;
- chrypka.
U 33% osób występuje nagłe obniżenie ciśnienia tętniczego krwi – skóra staje się spocona, chłodna i blada. Wstrząsu anafilaktycznego nie należy lekceważyć, ponieważ może dojść do utraty przytomności, a nawet śmierci. Najczęstszą przyczyną śmierci podczas wstrząsu anafilaktycznego jest bardzo silny obrzęk gardła – tkanki zacieśniają się, zamykają krtań i uniemożliwiają oddychanie.
Wstrząs anafilaktyczny – postępowanie
Każda osoba narażona na anafilaksję, a także jej bliscy powinni zostać przeszkoleni, jak podawać adrenalinę. Jedną z głównych przyczyn śmierci w trakcie wstrząsu anafilaktycznego jest zbyt późne podanie adrenaliny – bardzo często robi to dopiero ratownik, który przybył na miejsce zdarzenia.
W razie wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego należy szybko przerwać kontakt organizmu z czynnikiem, który wywołał wstrząs (może to być np. usunięcie żądła).
Następnym krokiem jest podanie adrenaliny domięśniowo w udo – osoba robi to sama lub prosi bliskiego o pomoc. Jeśli osoba ma przepisany wcześniej przez lekarza lek antyhistaminowy, powinna go zażyć. Trzeba pamiętać, aby tabletek nie podawać osobom nieprzytomnym.
Najlepiej ułożyć osobę ze wstrząsem w pozycji leżącej, z nogami uniesionymi do góry. Po podaniu adrenaliny trzeba natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe – nie można samemu jechać do szpitala, bo istnieje niebezpieczeństwo omdlenia za kierownicą.
Jeśli u osoby dotkniętej wstrząsem wystąpi zatrzymanie krążenia lub oddechu, trzeba rozpocząć akcję reanimacyjną – oczekiwanie na przyjazd pogotowia może spowodować śmierć poszkodowanego.
Trzeba pamiętać, że każdy przypadek wstrząsu anafilaktycznego wymaga szpitalnej obserwacji. Osoba z ciężkimi objawami powinna trafić na oddział intensywnej terapii.
Osoby wychodzące ze szpitala po wstrząsie powinny dostać plan postępowania w razie ponownego pojawienia się wstrząsu, receptę na leki i adrenalinę oraz skierowanie na badanie przyczyn wstrząsu.
